Brian McCarthy, Atık Yönetimi Uzmanı, 16 Nisan 2025
10 Nisan 2025 tarihinde, Kıbrıs Türk toplumundaki Koutsoventis/Güngör düzenli katı atık depolama alanında ciddi bir yangın meydana geldi. Alevler sahayı etkisi altına alırken, çevredeki yerleşim yerleri için tehdit oluşturdu ve çevre kirliliğine sebebiyet verdi. Bu olay, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Çevre Kapasite Geliştirme (Env4Cyp) projesi tarafından dikkatlere getirilen endişelerin ne kadar yerinde olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir.
Nisan 2024’te, Avrupa Birliği tarafından finanse edilen “Kıbrıs Türk Toplumunda Çevre Kapasitesinin Geliştirilmesi” (Env4Cyp) projesi kapsamında, Avrupa Komisyonu desteği ile söz konusu düzenli atı depolama sahasına yönelik kapsamlı bir teknik değerlendirme çalışması gerçekleştirildi. Env4Cyp uzman ekibi tarafından yürütülen bu değerlendirme, sahada ciddi işletme eksiklikleri, kontrolsüz sızıntı suyu, birikmiş ve patlayıcı özellikte depo gazı, ve en önemlisi alanının yaklaşık ’unu etkileyen aktif yer altı yangınlarının meydana geldiğini ortaya koydu.
2024 tarihli rapor, sahayı rehabilite etmek, çevreyi korumak ve tekrar eden yangınların önlenmesi amacıyla alınması gereken acil ve uzun vadeli önlemleri içeren net bir yol haritası ortaya koydu. Bu önlemler arasında en öncelikli olanlar; mevcut yer altı yangınının derhal söndürülmesi, şevlerin stabilize edilmesi, sızıntı suyu arıtma sisteminin yeniden devreye alınması ve gaz yönetim altyapısının onarılmasıydı. Raporda, zamanında müdahale edilmediği takdirde, patlama riski, her yıl tekrarlayan büyük ölçekli yangınlar ve sahanın çökme ihtimali gibi tehlikelerin süreceği vurgulandı.
Yangının nedenlerini ele almak üzere, örneğin yeni makinelerin sahaya getirilmesi gibi, bazı adımlar atılmış olsa da raporda belirtilen temel önerilerin büyük bir kısmı hâlâ hayata geçirilmemiştir. Teknik yeterliliğe sahip bir işletmecinin, yetkili bir kamu kurumu gözetiminde çalışması ve yeterli mali ve teknik kaynakların sağlanması gibi kritik unsurlar hâlâ eksik kalmaktadır. Gaz toplama sistemi, kontrolsüz bir şekilde metan gazı açığa çıkarmaya devam etmekte; bu durum hem çevre hem de insan sağlığı ve iş güvenliği açısından ciddi risk oluşturmaktadır. Sızıntı suyu toplama sistemi henüz iyileştirilmemiştir ve en önemlisi, yer altındaki yangın hâlâ söndürülmemiştir.
Şekil 1 : Düzenli atık depolama sahası değerlendirmesinden elde edilen başlıca kritik bulguların özeti (Yıldız ile gösterilen
alanlar tespit edilen sıcak noktaları/yangınları belirtmektedir.) Kaynak: Koutsoventis/Güngör Teknik Desteği: Saha Değerlendirmesi ve Öneriler. Env4Cyp, 2024.
Bu olay, çevre alanında bilimsel kanıtlara dayalı yönlendirmeye uyulmamasının bedelini açık ve net bir şekilde hatırlatmaktadır.
2024 tarihli rapor, Avrupa Birliği’nin Kıbrıs Türk toplumunda atık ve kaynak yönetimi alanında çevresel yönetişimi güçlendirmeye yönelik daha geniş kapsamlı çabalarının bir parçasıydı. Avrupa Birliği çevresel girişim ve faaliyetleri desteklemeye devam etmektedir; ancak gerekli reformların ve önlemlerin hayata geçirilmesi sorumluluğu yerel düzeydedir.
Son yaşanan yangın olayı, bu hikâyenin sonu değil; aksine, sektörde ciddi politikaların hayata geçirilmesi için bir dönüm noktası olabilir. Yapılan teknik değerlendirme, kapsamlı ve uygulanabilir bir plan sunmuştur. Bu plan, şimdi Kıbrıs Türk toplumunda atık bertaraf hizmetleri için hazırlanan sürdürülebilir finansman modeli raporu ile acil durum eylem planı ile desteklenmiştir. Bu tamamlayıcı çıktılar, önümüzdeki aylarda ilgili paydaşlarla paylaşılacak ve değerlendirmeye açılacaktır.
Mevcut öneriler bir an önce kararlılıkla ve ivedilikle hayata geçirilirse, saha hâlâ daha istikrara kavuşturulabilir, işletme ömrü uzatılabilir ve çevresi korunabilir. Ancak atılacak adımlar ertelenir ya da göz ardı edilirse, yeni bir yangının çıkması sadece olasılık dahilinde değil, aynı zamanda muhtemeldir.
Şekil 2 : Sıcak noktaların tespiti için termal kamera, aktif yangının iyi bir göstergesi olan karbon monoksit (CO) varlığını2 ölçmek amacıyla ise CO/CO₂ gaz analizörü kullanılmıştır. Kaynak: Koutsoventis/Güngör Teknik Desteği: Saha Değerlendirmesi ve Öneriler. Env4Cyp, 2024.
Brian McCarthy
Daha Fazlasını KeşfedinBu blogun içeriği tamamen yazarın sorumluluğundadır ve Avrupa Birliği'nin görüşlerini yansıtmayabilir.
